24-08-2025 - Met de mobiel fotograferen in weinig/geen licht (?)
Ik krijg best vaak vragen over hoe met een telefoon in het donker goede (of betere) opnamen te maken. Een zomeravond-BBQ met kampvuur bood gelegenheid om te testen.
Met moderne mobiele telefoons is het zondermeer mogelijk om prachtige foto's te maken zeker bij daglicht (of i.i.g. voldoende licht). Heb je nog wel een fotocamera nodig eigenlijk? Dat hangt er vanaf. Voor de allerhoogste kwaliteit en de meeste controle over hoe de foto precies gemaakt wordt wel, het ligt er dus aan hoe belangrijk de uiteindelijke kwaliteit voor je is. Verreweg de meesten kunnen met een mobiel prima toe, wel krijg ik best vaak vragen over hoe in het donker goede (of betere) opnamen te maken. Gisteravond bood een zomeravond-BBQ met kampvuur prima kansen om uit te testen.
Over de foto's en werkwijze
Alle foto's zijn gemaakt met een Google Pixel Pro 7 telefoon en opgeslagen in 'RAW' format, voor de Pixel telefoon's zijn dat DNG-bestanden. Alle foto's zijn nabewerkt in Adobe Lightroom Classic, daarbij ging het vooral om donkere delen ophalen (meer licht geven), ruis verwijderen en witbalans (hoe de kleuren er uitzien) correcties. Nabewerken? Jazeker, meer kwaliteit komt niet 'gratis'!
Wat zijn .DNG ('RAW') bestanden?
Fotocamera's en in toenemende mate ook mobiele telefoons bieden de kans om opnamen in een ongecomprimeerd en informatie-verliesvrij format op te slaan, eigenlijk de digitale tegenhanger van een negatief bij een analoge fotocamera. Vaak is dat dan in DNG-bestandstype ("Digital NeGative) maar het wordt ook vaak RAW-bestanden genoemd (term populair geworden omdat Canon camera's .RAW bestandstype gebruiken voor verliesvrije opslag).
Voordelen "RAW":
- Er is veel meer mogelijk in de nabewerking waaronder (heel belangrijk!) de witbalans.Je kan door die meerdere mogelijkheden de uiteindelijke foto veel meer naar je eigen hand zetten.
- Er gaat niets verloren aan informatie, alles wat de sensor heeft ontvangen wordt opgeslagen.
Nadelen "RAW":
- De bestanden zijn veel groter, dus meer beslag op de opslagruimte.
- Omdat het opname-apparaat (mobiel) niet zelf de foto kan nabewerken (gebeurt automatisch als je opslaat in het populaire JPG format) v.w.b. compressie, verzadiging, licht en contrast zien RAW/DNG bestanden er vaak wat flets of "vlak" uit en hebben nabewerking vaak nodig omdat ze eigenlijk niet direct toonbaar zijn.
Focus en scherptediepte
Belangrijk! Focussen is scherpstellen en het focuspunt is hetgeen waarop scherpgesteld wordt. Bij de mobiele telefoons gebeurt dat automatisch ("autofocus") maar bij moderne telefoons kan je ook op het scherm het punt aantikken waarop je wil focussen. Scherptediepte is de afstand waarop alles scherp in beeld is, is meestal een bereik dat begint net voor het focuspunt en dan een afstand voorbij het focuspunt. Vuistregel: hoe meer uitgezoomd hoe meer scherptediepte.
Hieronder twee opnamen van de zonsonder met autofocus. Bij de eerste foto is scherpgesteld op de overhangende tak, het ziet er hier allemaal vrij aardig uit maar in grotere weergave blijkt dat de hele overkant van de rivier behoorlijk onscherp, "uit focus" is.
Bij de tweede foto vond de mobiel kennelijk de personen interessant en is daarop gefocust. Maar nu zijn de overhangende takken storend onscherp! Ook de scherpte van de overkant is niet OK, maar wel beter dan op de eerste foto.
Kortom: een mobiel geeft beperkte invloed op het focus en geen invloed op de scherptediepte.
Sluitertijd(en) / bewegingsonscherpte / ISO-waarde
Er valt niet aan te ontkomen, hoe donkerder het is/wordt hoe langer de sensor licht moet ontvangen ("sluitertijd"), dit is a.h.w. hoe lang het apparaat moet openstaan om informatie op de sensor te verzamelen. Maar dit betekent meteen ook dat snelle bewegingen "uitgesmeerd"/onscherp worden, dit heet bewegingsonscherpte, zie de foto hieronder.
Om die sluitertijd toch wat te beperken gebruikt je mobiel een automatische verhoging van de ISO-waarde, dit betekent dat ontvangen licht door electronica "omhoog" gerekend wordt. Je kan bij de meeste modellen die waarde niet beinvloeden en dat kan lastig zijn, een te hoge ISO betekent dat de lichte delen ("hoge lichten") overbelicht raken en/of dat delen waarvoor helemaal geen of amper informatie is (fors onderbelicht) veel ruis gaan opleveren - het apparaat probeert "geen signaal" omhoog te rekenen. Ook dit is een verschil met fotocamera's waarop je vaak fijnmazig sluitertijd en ISO en de verhouding ervan kan inregelen.
Je zal hieronder lezen over de nachtstand voor opnamen in het donker en dat ik daar niet altijd van gecharmeerd ben. Maar toch wil ik je de foto hieronder niet onthouden. Het is een nachtstandfoto, althans het is de JPG die de mobiel heeft gemaakt als voorbeeldweergave van de DNG-opname (dit voorbeeld aanmaken is iets wat vrijwel alle, voor RAW geschikte, telefoons automatisch doen als je hebt gekozen voor RAW-opnamen). De opname was flink overbelicht en zelfs wat wazig door bewegingsonscherpte maar de software in de Pixel wist er een prima voorbeeld-JPG van te maken - ik hoefde achteraf alleen wat licht aan de allerdonkerste delen toe te voegen.
Nachtmodus/nachtstand gebruiken ja/nee?
Mobiele telefoons kennen een speciale stand voor opnamen in het donker, het heet vaak "nacht" of "nachtstand", op de Pixel 7 Pro heet het na de laatste updates "nachtzicht". Hoe het precies werkt kan anders zijn per merk/model maar het komt vaak neer op langere sluitertijd en/of hogere ISO en/of combinatie van meerdere (deel-)opnamen met verschillende belichtingen ("HDR"). Vaak betekent aantikken waarop je wil focussen ook dat voor belichting met dat deel van het beeld wordt gerekend. Daarin schuilt dat als je kiest voor voor een deel met hoge lichten de donkere delen onderbelicht blijven of vice versa: de hoge delen overbelicht als gekozen werd voor een donker deel.
De twee foto's hieronder laten het zien. Er is ingezoomd en gefocust op het kampvuur, er blijkt na bewerking (het kleurverschil!) geen overbelichting te zijn in het vuur maar de donkere delen kunnen in de nabewerking maar beperkt worden "opgetild", meer doen betekent verlies van kwaliteit.
Kortom: ik probeer ook nachtopnamen als het even kan in de gewone fotostand te maken. Mocht de sluitertijd te ver oplopen om uit de hand te fotograferen (de telefoon lang genoeg stil te kunnen houden) kan een statief, steun o.i.d. gebruikt worden. Als voorbeelden van geen nachtstand gebruik de foto's hieronder, er is (na enige bewerking weliswaar) veel meer balans/mooier verloop in de lichtverdeling die wel enige overbelichting in het vuur oplevert.
Tot slot!
- Moet het nu zo als hier beschreven?
Welnee, beschouw het hooguit als begin-leidraad. Misschien werkt het op jouw mobiel net even anders of zijn de resultaten dat. En wat voor foto's wil je maken, stel je wil juist bewegingsonscherpte om actie te suggereren of te benadrukken. Experimenteer dus vooral zelf! - Heb ik eigenlijk nog wel een fotocamera nodig?
Met moderne mobiele telefoons (en al helemaal de topmodellen) zijn erg goede foto's te maken, het is zelfs verbazingwekkend af en toe naar mijn idee. Maar voor echte top-kwaliteit en de meeste controle op de opname zelf en over het uiteindelijke resultaat kom je toch bij de betere fotocamera's en bijbehorende lenzen uit.
Succes en veel plezier met de nachtopnamen!
Geplaatst 24-08-2025 13:34
Gewijzigd 16-09-2025 14:51